Επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός;

Να λύσεις τις ασκήσεις, αφού συμβουλευτείς τη θεωρία στο τέλος...

ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Επιθετικός ή κατηγορηματικός 

1η ΑΣΚΗΣΗ

1η άσκηση για τον επιθετικό – κατηγορηματικό
(υπογραμμίστε τη σωστή απάντηση)

 

1. Κατάχλωμος ο παπάς κοίταζε το νερό.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

2. Στο κοντάρι κρέμεται η σημαία σχισμένη.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

3. Έφτασαν τα χαρούμενα παιδιά της τάξης.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

4. Έφτασαν χαρούμενα τα παιδιά της τάξης.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

5. "Θέλω να πιω όλο το Βόσπορο..."
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

6. Θέλω να μου φέρεις το κόκκινο τετράδιο.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

7. Κάτσε ήσυχα στην ακριανή πολυθρόνα!
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

8. Περπατούσε με όλη την παρέα.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

9. Μην περιμένεις ευεργεσία από τον άνθρωπο τον κακό.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

10. Σήμερα θα φορέσω το μαργαριταρένιο κολιέ.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

2η άσκηση για τον επιθετικό – κατηγορηματικό
(υπογραμμίστε τη σωστή απάντηση)

 

1. Μου φέρνεις εκείνο το παντελόνι.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

2. Πέταξε αμέσως τα δύο μαχαίρια.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

3. Σήμερα θα στρώσουμε τα ωραία μας χαλιά.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

4. Εμφανίστηκε με τα χέρα ματωμένα.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

5. Φτάνουμε στον Πηνειό ποταμό.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

6. Θα μείνουμε κοντά σας για ένα μήνα.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

7. Έκρυψε τα λεφτά του στο κάτω συρτάρι.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

8. Τα παπούτσια του είχαν διπλό πάτο.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

9. Πρώτοι έφτασαν οι Ισπανοί κατακτητές.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

10. Φύσηξε επιτέλους το δροσερό αεράκι.
α) επιθετικός, β) κατηγορηματικός

Σε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις τα υπογραμμισμένα επίθετα λειτουργούν ως κατηγορούμενα και σε ποιες ως επιθετικοί προσδιορισμοί;
(Υπογράμμισε τη σωστή απάντηση)

 

1. Τα Ελληνόπουλα είναι παχύσαρκα.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

 

2. Τα παχύσαρκα Ελληνόπουλα δεν τρώνε πρωινό.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

 

3. Το νόστιμο φαγητό σερβιρίστηκε στο τραπέζι.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

 

4. Το φαγητό φαίνεται νόστιμο.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

 

5. Οι υποθερμιδικές τροφές θεωρούνται ακατάλληλες για τα παιδιά.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

 

6. Είναι ακατάλληλες πολλές τροφές των σχολικών κυλικείων.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

 

7. Πρέπει ν’ αποσυρθούν πολλά είδη ακατάλληλων τροφών από τα σχολικά κυλικεία.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

 

8. Η χοληστερίνη γίνεται επικίνδυνη όταν τα επίπεδά της αυξηθούν.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

 

9. Η αύξηση των ορίων της χοληστερίνης μπορεί να προκαλέσει επιζήμιες παρενέργειες.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

 

10. Για σήμερα σας προτείνουμε μια απλή συνταγή.

α) επιθετικός προσδιορισμός, β) κατηγορούμενο

Τι χρησιμοποιείται ως επιθετικός προσδιορισμός;

 

Ως επιθετικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται

α) κυρίως τα επίθετα, π.χ.
→ Η ωραία Ελένη έφυγε με τον όμορφο Πάρη και άφησαν πίσω τον άτυχο Μενέλαο.

β) οι αντωνυμίες, π.χ.
→ Σε περίμενα τόσην ώρα.
→ Δε θέλω να βγεις άλλη φορά μ' αυτό το παιδί.
→ Πού ήσουν τέτοια ώρα;

γ) τα αριθμητικά, π.χ.
→ Θα έρθουν να μας πάρουν τρία αυτοκίνητα.
→ Είμαστε πέντε φίλοι.

δ) οι μετοχές, π.χ.
→ Οι χωρισμένοι δε γιορτάζουν ποτέ...
→ Έπεσαν τα μαραμένα φύλλα.

ε) τα επιρρήματα με άρθρο, π.χ.
→ Κοιτάξτε στο δίπλα γραφείο.
→ Είναι στο κάτω συρτάρι.

στ) οι προθετικές φράσεις (κυρίως με τις προθέσεις: από, για, με, χωρίς) που μπορούν να μετατραπούν σε επίθετο ή σε μετοχή, π.χ.
→ Έζησε μια ζωή με ανία (ανιαρή).
→ Είναι άνθρωπος με χαρά (χαρούμενος).
→ Αγόρασα μαστίχα από τη Χίο (χιώτικη).
→ Θα πάμε διακοπές για μια βδομάδα (εβδομαδιαίες).
→ Έφυγε χωρίς συνοδεία (ασυνόδευτος)

ζ) τα ουσιαστικά που δηλώνουν ηλικία, επάγγελμα, εθνικότητα, π.χ.
→ Γέρος άνθρωπος κι ούτε του φαίνεται.
→ Επιστήμονας άνθρωπος και συμπεριφέρεται σαν ζώο.
→ Οι Γερμανοί στρατιώτες έτρεχαν στον κάμπο.

η) τα ονόματα των γεωγραφικών ή χρονικών όρων ή φυσικών φαινομένων, π.χ.
→  Ο Αξιός ποταμός πλημμύρισε.
→ Ήρθαν ημέρα Κυριακή κι έφυγαν μέρα Τρίτη.
→ Φύσηξε αέρας νοτιάς και ξεράθηκε ο τόπος.

 

Παρατηρήσεις για τον επιθετικό προσδιορισμό

 

• Ο επιθετικός προσδιορισμός και η λέξη που προσδιορίζει είναι τόσο στενά δεμένες που πολλές φορές ενώνονται αποτελώντας μια λέξη, π.χ. μεγάλη πόλη → μεγαλούπολη, τρελό βαπόρι → τρελοβάπορο.

• Ένα ουσιαστικό μπορεί να έχει περισσότερους από έναν επιθετικούς προσδιορισμούς, π.χ.
1. Μπήκε από την πόρτα ένας ψηλός, γεροδεμένος κι όμορφος άντρας.
2. Διασχίσαμε την εύφορη θεσσαλική πεδιάδα.

→ Στο πρώτο παράδειγμα οι προσδιορισμοί (ψηλός, γεροδεμένος κι όμορφος) προσδιορίζουν χωριστά το ουσιαστικό (άντρας) και χωρίζονται με κόμμα ή συνδέονται με σύνδεσμο.
→ Στο δεύτερο παράδειγμα ο ένας προσδιορισμός μαζί με το ουσιαστικό αποτελούν ένα σύνολο (θεσσαλική πεδιάδα) και ο άλλος προσδιορισμός (εύφορη) προσδιορίζει το σύνολο

• Πολλές φορές το ουσιαστικό παραλείπεται και χρησιμοποιείται μόνο του το επίθετο που αποκτά σημασία ουσιαστικού, π.χ.
→ Θα πάω για ψώνια στη λαϊκή (αγορά).

• Συνήθως ο προσδιορισμός προηγείται του ουσιαστικού, μπορεί όμως και για λόγους έμφασης να ακολουθεί το ουσιαστικό, π.χ.
1. Έφτασε και η ωραία Ελένη - Έφτασε και η Ελένη η ωραία.
2. Είδαμε μια τεράστια χελώνα - Είδαμε μια χελώνα τεράστια.

→ Στο πρώτο παράδειγμα στη συνηθισμένη διατύπωση ο έναρθρος προσδιορισμός (η ωραία) προηγείται και ακολουθεί το άναρθρο ουσιαστικό (Ελένη). Σε μια διατύπωση με έμφαση και ο προσδιορισμός και το ουσιαστικό παίρνουν άρθρο (η Ελένη η ωραία).

→ Στο δεύτερο παράδειγμα το ουσιαστικό συνοδεύεται από αόριστο άρθρο.

 

 Τι χρησιμοποιείται ως κατηγορηματικός προσδιορισμός;

 

Ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται

α) κυρίως τα επίθετα, π.χ.
→ Περπατάει με το κεφάλι σκυφτό.

β) οι επιθετικές μετοχές, π.χ.
→ Με κοίταζε με τα μάτια δακρυσμένα.

γ) Χρησιμοποιούνται ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί τα επίθετα: όλος, ολάκερος, ολόκληρος, ακέριος, ατόφιος, μισός, μονός, διπλός, μόνος ή μοναχός (μου, σου, του), π.χ.
→ Σας είπα όλη την αλήθεια.
→ Κατεβαίνει η αδερφή σου μόνη της.

 

Παρατηρήσεις για τον κατηγορηματικό προσδιορισμό

 

Ο κατηγορηματικός προσδιορισμός είναι άναρθρος, ενώ το ουσιαστικό που προσδιορίζει είναι έναρθρο.

 

Διάκριση του επιθετικού ή του κατηγορηματικού προσδ. από το κατηγορούμενο

Και ο επιθετικός και ο κατηγορηματικός προσδιορισμός προσδιορίζουν ένα ουσιαστικό άμεσα, χωρίς τη μεσολάβηση κάποιου ρήματος(παρδ. 1,2)·
αντίθετα το κατηγορούμενο δίνει μια ιδιότητα σ' ένα ουσιαστικό μέσω του συνδετικού ρήματος (παρδ. 3).

Παραδείγματα:

1. Ο γελαστός Γιώργος θα έρθει μαζί μας. → ο γελαστός = έναρθρο = επιθετικός πρσδ.

2. Ο Γιώργος γελαστός θα έρθει μαζί μας. → γελαστός = άναρθρο = κατηγορηματικός πρσδ.

Ο Γιώργος είναι γελαστός. → γελαστός = μεσολαβεί το συνδετικό ρήμα είναι = κατηγορούμενο